Cây mật gấu là một loại thảo dược quý hiếm ở nước ta, có giá trị chữa các bệnh xương khớp hay đau họng,… Để nhận biết hình dạng bên ngoài và biết được cây mật gấu có tác dụng gì thì bạn hãy theo dõi ngay trong bài viết dưới đây.
1. Cây mật gấu là gì?
Cây mật gấu với tên khoa học Gymnanthemun Amygdalinum, là một loại cây thuộc họ cúc mà ở Việt Nam còn biết đến là cây lá đắng , thường mọc ở nhiều tỉnh miền núi phía Bắc nước ta. Hình ảnh cây mật gấu với dáng thân thảo, sinh trưởng và phát triển thành từng bụi. Phụ thuộc vào chất lượng của đất và lượng ánh sáng thì cây sẽ phát triển cao từ 2m đến 5m. Lá cây mật gấu có hình trái xoan với hai bên rìa là những mép răng cưa nhỏ. Lá cây có độ cứng vừa phải và dài từ 6cm đến 10cm, rộng từ 2cm đến 4cm.
Cây mật gấu có chứa nhiều hoạt chất có lợi cho sức khỏe như các loại vitamin, alkaloids, tannin, glycoside, flavonoid, acid phenolic, xanthone, các loại axit amin quan trọng,… Do đó, loại cây này ngoài sử dụng để chế biến món ăn thì cũng có thể được dùng trong một số bài thuốc điều trị bệnh. Bộ phận thường dùng của cây mật gấu là thân, rễ và lá.
Mỗi năm hoa cây mật gấu sẽ nở vào tháng 2 đến tháng 4, với cụm hoa màu vàng nhạt. Mỗi bông hoa có 6 cánh và được đỡ bởi nhiều lá đài. Các phiến lá này sắp xếp thành 3 vòng dưới hoa, cụm hoa sẽ nở ở phần ngọn thân cây. Sau khi những đóa hoa tàn đi thì quả xanh sẽ xuất hiện, quả sẽ chín vào tháng 5 đến tháng 6 hàng năm và có màu xanh nâu chín.
2. Cây mật gấu có tác dụng gì?
Ổn định đường huyết
Một số nghiên cứu đã chứng minh rằng lá mật gấu có tác dụng tốt trong việc điều trị tiểu đường tuýp 2. Theo đó, nghiên cứu tại Nigeria đã chứng minh rằng lá cây mật gấu cải thiện chức năng của insulin và ổn định đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 2. Đồng thời, giúp bảo vệ cơ thể khỏi những biến chứng phổ biến của bệnh như suy thận và bệnh tim.
Một nghiên cứu khác được công bố trên Thư viện Y khoa Quốc gia Hoa Kỳ vào năm 2014 cũng chỉ ra rằng các hoạt chất trong lá mật gấu hoạt động theo cơ chế tương tự như thuốc hạ đường huyết metformin, bằng cách ức chế quá trình tạo glucose mới ở gan và tăng cường quá trình oxy hóa glucose để giảm đường huyết.
Andrographolide, một chất có trong lá cây cũng được chứng minh là có hiệu quả trong việc giảm mức đường và điều chỉnh mức đường trong máu, đồng thời hỗ trợ điều trị tiểu đường.
Phòng ngừa bệnh tim mạch
Lá cây mật gấu không chỉ có khả năng điều trị tiểu đường mà còn giúp giảm mức cholesterol xấu LDL và tăng mức cholesterol HDL tốt trong cơ thể. Từ đó, ngăn ngừa hình thành các mảng xơ trong động mạch gây tắc nghẽn, giúp ngăn ngừa các bệnh tim mạch như đau tim và đột quỵ một cách hiệu quả.
Bảo vệ gan
Trong cây mật gấu có chứa rất nhiều hoạt chất tốt như exercise in A, ursolic acid, beta sitosterol, glucoside,.. có tác dụng ngăn ngừa sự hình thành các tế bào xấu trong cơ thể và bảo vệ gan khỏi tác hại của bia rượu. Do đó, sử dụng cây mật gấu có thể giúp giải rượu hiệu quả.
Ngăn ngừa ung thư
Ức chế, ngăn ngừa sự phát triển, tăng sinh các tế bào ung thư. Đồng thời ngăn chặn hoạt động tràn lan của cá tế bào ung thư dạ dày, ung thư vú.
Ngăn ngừa ung thư cũng là một trong những công dụng của lá mật gấu. Theo đó, andrographolide và labdane diterpenoid có trong loại lá này có công năng phòng chống các gốc tự do hiệu quả, cản trở phát triển của ung thư dạ dày, ung thư ruột kết và ung thư tuyến tiền liệt. Một số nghiên cứu cũng cho thấy loại lá này có tác dụng ức chế, ngăn ngừa sự phát triển, tăng sinh các tế bào ung thư dạ dày, ung thư vú hiệu quả.
Hạ huyết áp
Lượng kali có trong lá mật gấu có tác dụng loại bỏ muối và nước dư thừa trong cơ thể, giúp hạ huyết áp nhanh hơn.
Không chỉ giúp chống ung thư, hàm lượng andrographolide trong cây mật gấu cũng giúp hạ huyết áp. Một số nghiên cứu cũng ghi nhận việc nhai cây mật gấu tươi hoặc uống nước ép chiết xuất từ lá loại cây này có tác dụng làm giảm mức độ đường trong máu và kiểm soát huyết áp do vị đắng.
Tốt cho xương và răng
Cây mật gấu có chứa nhiều canxi, vitamin C, K,… nên loại cây này rất tốt cho xương khớp, giúp xương chắc khỏe hơn. Đặc biệt, vitamin C có trong cây mật gấu có vai trò đặc biệt đối với cơ thể là duy trì xương và răng cũng như ngăn ngừa sự thiếu hụt liên quan đến vitamin thiết yếu này. Trong khi đó, vitamin K sẽ duy trì xương khỏe mạnh và ngăn ngừa sự yếu của các mô xương được gọi là loãng xương.
Dù cây lá đắng có thể mang lại nhiều lợi ích sức khỏe nhưng nếu không sử dụng đúng cách có thể gây ra một số vấn đề sức khỏe. Chính vì thế trước khi sử dụng loại lá này, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ để đảm bảo an toàn cho bản thân và gia đình.
Một số tác dụng khác được kể đến như
- Điều trị bệnh đường ruột: Các bệnh kiết lỵ, tiêu chảy có thể giảm thiểu, bởi công dụng thanh nhiệt, giải độc và tiêu viêm của rễ và thân cây mật gấu.
- Các bệnh đau bụng, nhiễm giun sán hay kiết lỵ, viêm dạ dày cũng có thể điều trị bằng lá và vỏ rễ cây.
- Bệnh đau mắt đỏ và viêm gan vàng da: đây cũng là hai bệnh có thể điều trị bởi phần lá và quả của cây mật gấu.
- Cây mật gấu có nguồn chất chống oxy hoádồi dào, giúp giảm cholesterol xấu.
- Với người bệnh tâm lý, hay căng thẳng rối loạn cảm xúc có thể được kê thuốc có chứa thành phần của cây mật gấu. Các chất lacton andrographolide, glucosides, fiterpene và flavonoid trong lá có thể giảm các triệu chứng căng thẳng của cơ thể.
- Ở một số nước Tây Phi hay dùng lá cây mật gấu làm trà lợi tiểu. Có thể chữa táo bón,đái tháo đường, nhiễm trùng da hay các bệnh liên quan đến gan.
3. Một số lưu ý khi sử dụng cây mật gấu?
Bên cạnh việc biết được cây mật gấu có tác dụng gì thì việc biết những lưu ý khi sử dụng cây mật gấu cũng rất quan trọng. Bất kỳ loại thuốc hay dược phẩm nào dù có tốt đến đâu cũng phải được sử dụng đúng cách, đúng liều lượng. Tốt nhất là dùng theo chỉ định của bác sĩ. Dưới đây sẽ là những lưu ý cơ bản nhất để cây mật gấu có thể phát huy tác dụng:
- Trong cây mật gấu có chứa thành phần kháng sinh, vì thế bạn không nên tự ý sử dụng, hay sử dụng quá thường xuyên kéo dài. Chỉ nên sử dụng các loại thuốc từ cây mật gấu tối đa hai tuần rồi nghỉ. Tối thiểu hai đến bốn tuần sau mới đó mới nên tiếp tục sử dụng.
- Khi bắt đầu sử dụng cây mật gấu, để cho cơ thể kịp làm quen thích ứng thì nên sử dụng với một liều lượng ít. Không được ngưng đột ngột các loại thuốc đặc trị.
- Chưa có minh chứng nào khẳng định độ an toàn tuyệt đối của cây mật gấu với phụ nữ đang mang thai và cho con bú. Những người đang có thai hay mong muốn mang thai nên tránh sử dụng loại cây này, bởi nếu dùng quá liều có thể dẫn đến sảy thai. Chính vì vậy, cần sự hướng dẫn của bác sĩ thì mới nên sử dụng loại thảo dược này.
- Cây mật gấu có thể tương khắc với một số loại thuốc, thực phẩm hay các loại thực phẩm chức năng khác. Do đó, bạn phải nói rõ với bác sĩ khi kê đơn các loại thuốc mình đang sử dụng.
- Có thể sắc nước từ rễ cây, thân cây và lá cây để uống. Nước này sẽ có tác dụng thanh nhiệt thải độc, đặc biệt có thể dùng để giải nhiệt nhanh chóng nhất.
- Do thành phần giúp hạ huyết áp, chính vì vậy những người có huyết áp thấp không nên sử dụng, tránh cho huyết áp xuống quá thấp.
Hiện nay chưa có quá nhiều trường hợp bị phản ứng phụ khi sử dụng cây mật gấu. Nhưng khi có tình trạng táo bón, huyết áp giảm nhanh, cảm giác ngọt trong miệng kéo dài thì nên dừng sử dụng và theo dõi cẩn thận sức khỏe bản thân.